تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط در استان کرمانشاه

درختان بلوط پوشش عمده ی جنگل های زاگرس را تشکیل می دهند و زنبورهای گال زای بلوط (hymenoptera: cynipidae) بقا و زادآوری این درخت ها را تحت تأثیر قرار می دهند. در این تحقیق، زنبورهای گال زای بلوط در استان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعاتی در مورد تنوع گونه ای، توزیع فضایی و پارازیتوییدهای آن ها ارایه شده است. برای بررسی توزیع فضایی در سال 1390 در منطقه ی چالابه در نزدیکی کرمانشاه نمونه برداری انجام شد و داده های حاصل با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به علاوه در سال 1391 به منظور تعیین تأثیر ارتفاع درخت بر تنوع گونه ای زنبورهای گال زا، سه مرحله نمونه برداری در منطقه ی جوانرود و برای بررسی تأثیر زیستگاه بر تنوع گونه ای این زنبورها در سطح استان شش منطقه برای نمونه برداری انتخاب و داده ها با استفاده از نرم افزار species diversity and richness iv تجزیه و تحلیل شد. در این بررسی در مجموع 30 نوع گال (گال های جنسی و غیرجنسی) از روی اندام های مختلف گیاهی مانند شاتون، جوانه، میوه و برگ دو گونه بلوط quercus infectoria (14 گال) و quercus brantii (16 گال) جمع آوری گردید. به ترتیب گونه های neuroterus lanuginosus،dryocosmus israeli و neuroterus saliens دارای بیش ترین فراوانی در کل مناطق نمونه برداری بوده اند. از طرفی گونه های andricus coriariformis، andricus megalucidus، andricus istvani، pseudoneuroterus macropterus، synophrus olivieri از کم ترین فراوانی در سطح استان برخوردار بوده اند. همچنین گونه هایn. lanuginosus ، n. saliens و aphelonyx persica در سطح استان دارای پراکندگی بیش تری بوده و به عنوان گونه های غالب زنبورهای گال زای بلوط در استان کرمانشاه شناخته شدند. شاخص شانون - وینر نشان داد که تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط در جوانرود (878/1) و گهواره (870/1) بیش تر از پاوه (681/0)، چالابه (873/0)، سرمیل (195/0) و قلاجه (188/0) بوده است. مقایسه ی شاخص تنوع شانون- وینر روی بلوط گونه ی q. infectoria (537/1) و q. brantii (574/0) نشان دهنده ی تنوع بیش تر زنبورهای گال زا روی q. infectoria بود. شاخص تنوع شانون - وینر در دو ارتفاع 5/1 متری (312/1) و 5/2 متری (337/1) از سطح زمین نشان داد که تنوع گونه ای در این دو ارتفاع برابر است، اما شاخص تنوع سیمپسون در ارتفاع 5/2 متری (903/2) بیش تر از ارتفاع 5/1 متری (683/2) بود. به علاوه حداکثر تنوع گونه ای در ارتفاع 1500-1800 متر از سطح دریا به دست آمد. از طرفی، شاخص تنوع شانون - وینر بیش ترین مقدار (813/0) را در مناطق با تراکم گیاهی کم نشان داد. مقایسه ی فون زنبورهای گال زای cynipidae روی دو گونه ی بلوط موجود در استان نمایانگر وجود تخصص میزبانی بسیار بالایی در میان آن ها است. توزیع فضایی a. aestivalis و a. persica در ارتفاع 5/1 متری از نوع تصادفی و در ارتفاع 5/2 متری تجمعی تعیین گردید. به علاوه، توزیع فضاییn. lanuginosus و n. saliens در هر دو ارتفاع تصادفی به دست آمد. گونه های a. aestivalis (نسل جنسی) و a. lucidus (نسل غیرجنسی) و همین طور a. grossulariae (نسل جنسی) و a. mayri (نسل غیرجنسی) دارای تناوب نسل (جنسی و غیرجنسی) و تناوب میزبان (بین دو گونه بلوط q. brantii و q. infectoria) بودند. در مقابل، گونه های neuroterus saliens و n. quercusbaccarum فاقد تناوب میزبانی بوده و فقط دارای تناوب نسل هستند. 17 گونه زنبور پارازیتویید از بالا خانواده ی chalcidoidea از روی 13 نوع گال مختلف ایجاد شده توسط زنبورهای گال زای خانواده ی cynipidae روی دو گونه ی بلوط جمع آوری گردید. در این میان خانواده ی torymidae دارای بیش ترین تعداد گونه بود و پس از آن خانواده ها ی eurytomidae، ormyridae، eupelmidae،eulophidae و pteromalidae هر کدام با دو گونه قرار داشتند.